Cud.

 Kilka dni temu ( nie pamiętam dokładnie kiedy ) minęły dwa lata od czasu, gdy zasnęliśmy w Czwartej Rzeczpospolitej, a następnego dnia obudziliśmy się już w Drugiej Irlandii.

 Kilka dni temu ( nie pamiętam dokładnie kiedy ) minęły dwa lata od czasu, gdy zasnęliśmy w Czwartej Rzeczpospolitej, a następnego dnia obudziliśmy się już w Drugiej Irlandii. No, może nie tak całkiem następnego dnia, ale widzieliśmy przecież niedawno, że Polska stała się zieloną wyspą na morzu gospodarczej recesji. Wprawdzie z powodu światowego kryzysu nie mieliśmy "Wirtshcaftwunder" takiego, który przeżywała Irlandia przez dwadzieścia lat i jakiego doświadczyły zachodnie Niemcy po II wojnie światowej, ale bądź co bądź wydarzył się pewien cud – cudem uniknęliśmy recesji, podobnej do tej w USA i w wielu krajach Europy. Jakim cudem? To już trudniej wyjaśnić, choć niektórzy próbują.

Wyjaśnienia są niestety w większości polityczne i zależne od stosunku ich autora do obecnego rządu. Jak stosunek jest pozytywny, to usłyszymy, że przed katastrofą uratowała nas rozsądna polityka rządu Tuska, a jak stosunki się nie układają, to dowiemy się, że osiągnęliśmy wzrost m. in. dlatego, że kanclerz Merkel dopłacała do niemieckich samochodów i nam też coś przy okazji skapnęło, a poza tym, gdyby leniwy rząd coś zrobił, PKB urósł by bardziej. A jak jest naprawdę? Ano tak, że kryzysy nie biorą się znikąd i każdy kryzys ma swoją przyczynę. Jeśli więc w Polsce kryzys jest łagodniejszy niż za granicą, to znaczy, że te przyczyny wystąpiły u nas w mniejszym stopniu niż gdzie indziej. Proste. Nie mieliśmy sztucznego boomu na rynku nieruchomości ( przynajmniej nie tak wielkiego jak w USA i wielu innych krajach ), nie mieliśmy też polityki banku centralnego, polegającej najpierw na nadmiernym ułatwieniu dostępu do pieniądza, co wywołało i przedłużyło boom, a potem na jego spóźnionym utrudnieniu, które "przekłuło bańkę". Poza tym wzrost gospodarczy w Polsce nie jest uzależniony od koniunktury w krajach, do których eksportujemy, w tak dużym stopniu jak np. w Japonii. Krótko mówiąc siła kryzysu tkwi w jego przyczynach: jak przyczyny są, to jest recesja, jak ich nie ma, to nie ma recesji. Czy to znaczy, że polityka rządu nie ma żadnego wpływu na "cudowne ocalenie" i w ogóle na całą sytuację? Oczywiście, że ma i mają rację ci, którzy chwalą rząd za to, że rok temu nie uległ presji, by zadłużyć kraj i pompować puste pieniądze na "rynki finansowe" ( przy okazji polecam tekst pana Cezarego Kaźmierczaka z Centrum Adama Smitha: http://blog.smith.org.pl/?p=1036 ). Ale tak samo mają rację przeciwnicy rządu, którzy krytykują go za brak działań.

Dwa lata temu obiecywano nam nie cuda, tylko właśnie realne działania, choćby takie jak uwolnienie przedsiębiorczości. Co zrobiono w tym celu? Niewiele, przynajmniej ja pamiętam tylko odrolnienie gruntów w miastach i parę zmian w przepisach o VAT ( będę tak dobry i o piętnastominutowym okienku zapomnę ). Co poza tym? No właśnie nic, pustka, nic mi nie przychodzi do głowy, a przecież można i trzeba było zrobić dużo więcej. Weźmy choćby pierwsze z brzegu składki na ZUS. Czy obniżono je w jakiś znaczący sposób, albo czy dano przedsiębiorcom możliwość wyboru między opłacaniem ich jako stałej kwoty, a odprowadzaniem w formie procentu od dochodów? Nie, ale za to pozwolono im szybko zawiesić działalność jeśli składki byłyby dla nich zbyt dużym kosztem. Pewnie zrobiono to w ramach "stwarzania korzystnych warunków" dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, zapisanego zresztą w tej samej ustawie, która wprowadziła "jedno okienko". W przypadku ZUS można było zrobić wiele, można było uprościć cały system likwidując małe składki na Fundusz Pracy i FGŚP, łącząc składkę rentową ze składką emerytalną, czy likwidując składkę zdrowotną ( i przy okazji NFZ ), która jest zupełnie niepotrzebna, bo i tak odlicza się ją od PITu. Czy zrobiono w tej sprawie cokolwiek? Nie i niech nikt mi nie wmawia, że to przez kryzys, bo to bardzo proste i mało kosztowne reformy, które można przeprowadzić nawet w czasie apokalipsy i które w czasie spowolnienia gospodarczego mogą tylko pomóc. Skoro jednak nie uwolniono przedsiębiorczości, to może chociaż odchudzono administrację i w ramach "taniego państwa" zlikwidowano kilka niepotrzebnych funduszy i agencji? Chyba też nie, w każdym razie nic o tym nie słyszałem, a szkoda, bo mogłoby to pomóc budżetowi.

Właśnie – budżet. Miał być zadaniowy, miała być reforma finansów publicznych i co? I nic. Wiem, że dobrego projektu nie da się przygotować w dwa dni, ale o reformie finansów mówi się już od sześciu, czy siedmiu lat, jeśli nie dłużej i mówi o tym już chyba piąty rząd z rzędu. Czy przez ten czas nie można było uchwalić kilku ustaw? Pewnie, że było można: w Nowej Zelandii zrobiono nie tyle reformę, co rewolucję i to w znacznie krótszym czasie niż kilka lat. Nikt na tym nie ucierpiał ( poza zbędnymi urzędnikami, których zastąpiono menedżerami na kontraktach ), za to przestano marnotrawić pieniądze podatników, a dług publiczny w stosunku do PKB w krótkim czasie zmniejszył się trzykrotnie. Czyli jak widać można, zwłaszcza, że Nowozelandczycy startowali 25 lat temu ze znacznie gorszego poziomu niż my. Czy musimy wpaść w takie same kłopoty jak oni wtedy, albo w jeszcze gorsze, żeby któryś rząd wziął się w końcu do roboty i naprawił system wydatków państwa? Czy trzeba będzie przekroczenia wszystkich "progów ostrożnościowych" i zadłużenia na poziomie 100% PKB? Chyba tak, bo na razie nikomu nie spieszy się do poważnych zmian, chyba, że chodzi o zmiany w systemie emerytalnym, polegające na tym, że przesuniemy część składki z jednej instytucji do drugiej, co i tak niczego nie zmieni. Tu też potrzebna jest reforma, co widać coraz wyraźniej i co niektórzy przewidywali już 10 lat temu, gdy ten system startował.

Przede wszystkim trzeba znieść przymus oszczędzania w OFE. Najlepiej byłoby gdyby zniesiono przymus oszczędzania w ogóle, ale na to raczej nie ma szans, bo politycy bardzo troszczą się o los obywateli i boją się, że dobrowolnie nie zadbają oni o swoją przyszłość i niczego nie odłożą na starość ( może by odłożyli, gdyby rząd spełnił inną zapomnianą obietnicę wyborczą i zlikwidował podatek Belki ). W tej sytuacji niech obywatele mają przynajmniej prawo decydować, czy wolą odkładać pieniądze w OFE, czy może raczej na koncie emerytalnym w banku i ile chcą odkładać. Wtedy można byłoby znieść ograniczenia inwestycyjne dla OFE i zarobiłyby one dużo więcej niż dotychczas – przy okazji dobrze byłoby też zmienić przepisy w ten sposób, by swoją prowizję towarzystwa emerytalne pobierały od wypracowanych zysków, a nie od przekazanych im przez ZUS składek. Inną ważną zmianą powinno być zniesienie przywilejów emerytalnych, co być może uda się Rzecznikowi Praw Obywatelskich, panu Kochanowskiemu, który skierował niedawno wniosek do TK w tej sprawie ( parę miesięcy wcześniej zaskarżył tam progresję podatkową, czyli wyręczył polityków w próbie wprowadzenia podatku liniowego ). A jeśli się nie uda? Cóż, wtedy chyba nikt inny tego nie zrobi, bo będziemy mieli rok wyborczy. A później?

Później mamy następny rok wyborczy, a jak już wszystkie wybory się skończą będziemy mieli nowy ( albo stary ) rząd. Nie wiadomo jeszcze z jakim premierem, z jaką większością, z jakimi koalicjantami i z jakim prezydentem, a w związku z tym nie wiadomo także czy będzie on próbował coś naprawić. Jeśli nie będzie, to w dłuższym okresie czasu budżet i system emerytalny naprawią się same, ale nikt nie będzie w stanie tego kontrolować i gospodarczy "cud" zamieni się w koszmar. I nie liczyłbym na to, że "w dłuższym okresie czasu wszyscy będziemy martwi", więc dziś możemy zająć się poważnymi sprawami, takimi jak hazardowa prohibicja, czy wybór prezydenta UE. Nie w tym wypadku.